Sự sụp đổ của Assad là một thảm họa đối với Barack Obama, cựu tổng thống Mỹ thuộc Đảng Dân chủ
Chế độ của Bashar al-Assad đã chính thức sụp đổ. Ông ta phải chạy trốn khỏi Damascus đến Moscow, để lại một đất nước bị kiểm soát bởi nhiều phe phái đối lập đa dạng về bộ tộc, sắc tộc và tôn giáo.
Những cơ sở tra tấn như ở Mezzeh và Sednaya đã bị phá bỏ, trong khi các tài liệu lưu trữ phơi bày hệ thống đàn áp và giết người hàng loạt được chế độ này vận hành dưới sự hậu thuẫn của Nga.
Chiến thắng nhanh chóng của phe đối lập cho thấy rằng chế độ Assad vốn dĩ mong manh và có thể bị đánh bại từ một thập kỷ trước, nếu phương Tây và chính quyền Obama có hành động quyết liệt hơn.
Thảm họa về nhân mạng và làn sóng di cư
Hơn 600.000 người đã thiệt mạng trong cuộc nội chiến, hàng triệu người phải rời bỏ quê hương, và hàng ngàn người khác đã bỏ mạng khi cố gắng chạy trốn. Cuộc chiến cũng là mảnh đất phát sinh của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS), gây ra mối đe dọa nghiêm trọng cho an ninh toàn cầu. Mặc dù chế độ Assad là nguyên nhân trực tiếp của những thảm kịch này, trách nhiệm gián tiếp cũng thuộc về các cường quốc phương Tây – đặc biệt là Barack Obama – khi họ không hành động đúng thời điểm.
Lằn ranh đỏ trống rỗng của Obama
Năm 2013, lực lượng của Assad đã sử dụng khí độc sarin tại Ghouta, khiến hơn 1.000 dân thường thiệt mạng. Obama từng tuyên bố rằng việc sử dụng vũ khí hóa học là "lằn ranh đỏ", và sẽ có hậu quả nghiêm trọng nếu vượt qua. Tuy nhiên, khi thời điểm đến, phản ứng của ông lại chỉ là một thỏa thuận ngoại giao do Nga làm trung gian. Thỏa thuận này dẫn đến những cuộc thanh tra không hiệu quả, cho phép Assad tiếp tục chiến dịch khủng bố của mình. Sự không hành động này đã làm suy giảm uy tín của Mỹ, tiếp thêm sức mạnh cho Assad, đồng thời mở đường cho sự can thiệp liều lĩnh của Nga và Iran.
Nga ra tay đàn áp tàn bạo
Quân đội Nga đã can thiệp vào nội chiến Syria từ năm 2015, thực hiện các cuộc không kích nhắm vào khu vực dân sự, bao gồm cả bệnh viện, trong khi Iran huy động các lực lượng dân quân – trong đó có Hezbollah – để trấn áp phe đối lập. Những hành động này, được thúc đẩy bởi nhận thức về sự yếu kém của phương Tây, đã kéo dài sự tồn tại của chế độ Assad. Tuy nhiên, đến cuối năm 2024, Nga bị sa lầy ở Ukraine, và lực lượng dân quân của Iran suy yếu vì các hành động quân sự của Israel. Sự sụp đổ nhanh chóng của Assad cuối cùng cũng cho thấy rằng chế độ này vốn yếu kém và đã có thể bị lật đổ sớm hơn rất nhiều.
Phương Tây bỏ lỡ cơ hội
Vào thời điểm năm 2013, Liên minh Quốc gia Syria (SNC) – một nhóm đối lập đa sắc tộc – đã sẵn sàng tiếp quản quyền lực. Bao gồm các thành viên từ quân đội đào ngũ và các lãnh đạo xã hội dân sự, nhóm này đã hình dung ra một Syria đa nguyên.
Trong khi đó, lực lượng của Assad đang lúng túng, đối mặt với sự kháng cự mạnh mẽ ở Aleppo, vùng ngoại ô Damascus và các khu vực do người Kurd kiểm soát. IS vẫn chưa trỗi dậy, và sự can thiệp của Nga còn chưa diễn ra.
Một loạt hành động quyết đoán vào năm 2013 – bao gồm các cuộc không kích nhắm vào kho vũ khí hóa học và hệ thống không quân của Assad, thiết lập vùng cấm bay, hỗ trợ các nhóm thuộc Quân đội Syria Tự do (FSA) và chuyển ghế Syria tại Liên Hợp Quốc cho SNC – có thể đã cứu hàng trăm ngàn sinh mạng. Nhưng sự do dự của Obama đã để Assad tập hợp lại lực lượng, sử dụng vũ khí hóa học và kéo dài chiến tranh.
Sự chần chừ của Obama làm rối loạn Trung Đông
Việc không hành động vào năm 2013 đã trì hoãn sự tham gia của Mỹ cho đến khi IS xuất hiện vào năm 2014. Lúc này, tình hình đã trở nên nghiêm trọng đến mức khó kiểm soát.
Các chương trình như sáng kiến huấn luyện và trang bị của Mỹ chỉ tập trung vào việc chống lại IS, thay vì trực tiếp đối đầu với Assad. Trong khi đó, Assad và các đồng minh củng cố quyền lực thông qua các chiến dịch bao vây, tấn công bằng khí độc và cưỡng ép di dân – chiến lược được ghi nhận rõ ràng bởi các tổ chức quốc tế.
Cơ hội đã mất tạo điều kiện cho Nga lấn át
Vào năm 2013, hành động sử dụng vũ khí hóa học của Assad không chỉ là sự tàn bạo mà còn thể hiện sự yếu thế. Tuy nhiên, sự không phản ứng mạnh mẽ từ phía Obama đã khiến chế độ này trở nên táo tợn hơn, đồng thời tạo cơ hội để Nga và Iran gia tăng ảnh hưởng.
Đến khi Mỹ thực hiện các cuộc tấn công vào kho vũ khí hóa học của Assad vào các năm 2017 và 2018, thì đã quá muộn để ngăn chặn những hậu quả khủng khiếp của cuộc chiến.
Giờ đây, khi quân nổi dậy Syria kiểm soát tình hình, sự yếu kém của chế độ Assad đã lộ rõ. Nga và Iran, từng là bệ đỡ của Assad, hiện đã bị cuốn vào những vấn đề khác. Nhưng điều đáng tiếc là kết quả này hoàn toàn có thể đạt được từ nhiều năm trước, nếu như các lãnh đạo phương Tây hành động sớm hơn, từ đó cứu được vô số sinh mạng và giảm thiểu sự tan rã của xã hội Syria.
Kết luận: Bài học từ sự thất bại của Obama
Sự sụp đổ của chế độ Assad là một lời nhắc nhở rõ ràng về hậu quả nghiêm trọng của việc không hành động. Việc chính quyền Obama không thực hiện được lời hứa của mình vào năm 2013 đã không chỉ kéo dài cuộc chiến, mà còn làm suy yếu uy tín của Mỹ.
Thảm kịch Syria là minh chứng cho thấy khi sự can đảm về đạo đức và tầm nhìn chiến lược vắng mặt trong giới lãnh đạo quốc tế, hậu quả sẽ rất nặng nề.
Thành Lộc
Theo: The Telegraph
© 2024 | Thời báo ĐỨC
