Một số người dường như đầy lòng tự trọng, nhưng trong một khía cạnh nào đó, họ cũng có cảm giác tự ti. Nhà tâm lý học nổi tiếng David R. Hawkins đã phân tích cấp độ năng lượng của các loại tình cảm, không ngờ rằng tâm trạng gây tổn hại lớn nhất đối với thân thể lại là xấu hổ, tự ti. Chẳng trách cổ kim Đông Tây thường thấy những người vì xấu hổ mà chết...
Bác sĩ tâm thần người Áo Alfred Adler, cha đẻ của môn Tâm lý học hiện đại, đã viết trong cuốn sách "Sự tự ti và siêu việt" của ông: “Mặc cảm tự ti tồn tại ngay từ khi còn nhỏ, điều này bắt nguồn từ sự phụ thuộc tự nhiên của những đứa trẻ yếu ớt vào người lớn”.
Tuy nhiên, nếu trẻ lớn lên và bị kìm hãm vào sự tự ti đến một mức độ nào đó, thì điều này tất yếu sẽ ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần của trẻ. Và cha mẹ cần học cách giúp con giải quyết vấn đề này.
Sau đây là 3 biểu hiện chứng tỏ trẻ đang trong tình trạng tự ti quá mức:
1. Luôn cảm thấy mình không đủ tốt, và quen với việc coi thường bản thân.
Nhà tâm lý học Adler đã mô tả sự tự ti theo cách này: Khi một người gặp một vấn đề mà anh ta không thể giải quyết, hoặc nghĩ rằng mình không thể giải quyết được vấn đề đó, thì cảm xúc mặc cảm tự ti sẽ xuất hiện.
Có nghĩa là người tự ti sẽ thiếu tự tin vào khả năng của bản thân, luôn xem trọng những nhược điểm, có suy nghĩ tiêu cực về bản thân, không nhìn thấy mặt tích cực và cho rằng mình không tốt, quá ngu ngốc.
Khi một đứa trẻ không làm tốt điều gì đó, hoặc không hoàn thành tốt một kỳ thi, chúng sẽ khuếch đại sự thất bại của mình, và sẽ có ý nghĩ: "Mình xấu và ngu ngốc quá, làm sao mình có thể làm tốt được việc gì?".
Khi một đứa trẻ không làm tốt điều gì đó, hoặc không hoàn thành tốt một kỳ thi, chúng sẽ khuếch đại sự thất bại của mình (Ảnh: pixabay)
Đã từng có một thí nghiệm xã hội học về một họa sĩ vẽ chân dung. Ông đã mời bảy phụ nữ không đủ tự tin, rồi yêu cầu họ vẽ chân dung của mình, sau đó đưa chúng cho những người lạ đánh giá.
Không ngờ rằng trong mắt người khác họ đẹp hơn là trong mắt của chính mình. Hóa ra những khuyết điểm mà họ nhiều lần nhấn mạnh lại không bị người lạ để ý chút nào, và những ưu điểm mà người lạ nhìn thấy thì lại bị chính họ bỏ qua.
Từ đó có thể thấy rằng những người có lòng tự trọng thấp thường quen phóng đại những khuyết điểm và phủ nhận ưu điểm của bản thân, điều này tạo ra ảo tưởng rằng bản thân họ tồi tệ như thế nào.
2 Suy nghĩ quá nhiều và quá nhạy cảm
Một người cho rằng mình kém cỏi, cô từng nói rằng cô luôn quá nhạy cảm và suy nghĩ lung tung đủ thứ. Ví dụ: sau khi chat với người quen, nhưng không nhận được tin phản hồi, cô ấy sẽ băn khoăn không biết vừa rồi mình có nói sai điều gì khiến người bạn không vui nên không trả lời cô hay không; hay có thể là người ấy không muốn nói chuyện với cô...
Cũng vậy, trẻ quá tự ti thường dễ bị tổn thương và tỏ ra nhạy cảm hơn. Ví dụ, nếu một người bạn trong lớp nói đùa, trẻ sẽ tự hỏi liệu bạn học đó có đang cười nhạo hay khinh thường mình không? Khi một giáo viên phê bình trẻ, trẻ sẽ nghĩ rằng giáo viên ghét mình, và mình là người vô dụng. Vì vậy, trẻ sẽ rơi vào tâm trạng tự trách, cảm thấy khó khăn để giải thoát bản thân.
3. Nghi ngờ rằng lời khen ngợi của người khác là không đúng
Những đứa trẻ không tự tin vào khả năng của bản thân thường tự đánh giá thấp mình và có cảm giác không xứng đáng với lời khen.
Nếu được ai đó khen, một đứa trẻ tự ti trong tiềm thức sẽ cho rằng đây chỉ là phép lịch sự, trong lòng sẽ nghi ngờ rằng liệu người đó có thực sự nghĩ về mình như vậy không?
Lòng tự trọng quá thấp có thể khiến con bạn bỏ lỡ thành công
Tự ti quá mức khiến trẻ cảm thấy mình không bằng người khác. Gặp phải việc gì cũng muốn làm tốt nhưng vì không tự tin nên khó đạt được thành công.
Vào năm 2002, tờ China Through A Lens đưa tin, trong số hơn 367 triệu trẻ em dưới 17 tuổi, Trung Quốc có khoảng 30 triệu trẻ em phải đối mặt với các vấn đề về tâm lý. (Getty Images)
Như Hadfield, một nhà tâm lý học nổi tiếng người Anh, đã nói: “Chỉ khi người ta tự tin thì mới có thể sử dụng tiềm năng của mình trên 500%, còn người không tự tin, kém tự tin thì chỉ sử dụng được 30% khả năng của mình”.
Một giáo sư tâm lý học tại Đại học Stanford, thông qua một cuộc khảo sát trẻ em từ hàng trăm gia đình, cho biết rằng: Một số trẻ em mặc cảm tiêu cực là do giáo dục gia đình không hợp lý, từ đó khiến trẻ nảy sinh mặc cảm, tự hủy hoại cuộc đời của con cái.
2 kiểu giáo dục gia đình không đúng đã khiến trẻ tự ti:
Hiếm khi khẳng định tích cực về trẻ
Gia đình là trường học đầu tiên và cha mẹ là giáo viên đầu tiên của trẻ. Đánh giá ban đầu của trẻ về bản thân đến từ cha mẹ; mọi câu nói và mọi đánh giá của cha mẹ về trẻ có thể quyết định sự tự nhận thức của trẻ trong nhiều năm tiếp theo.
Nhiều nhà tư vấn và tâm lý trị liệu trên thế giới đã chỉ ra rằng: Mọi người thường phát lại một âm thanh trong não, được gọi là "băng", đó thường là dấu ấn để lại trong não của chúng ta khi cha mẹ đánh giá chúng ta, và thường hình thành sự hiểu biết về bản thân trẻ nhỏ.
Nếu cha mẹ đánh giá con tích cực, chẳng hạn như “con có thể làm được” và “cha mẹ tin ở con”, thì thái độ tự chấp nhận của trẻ là tích cực, trẻ sẽ khẳng định bản thân, tiếp tục hoàn thiện bản thân và cuối cùng là có được sự tự tin.
Nhưng trong cuộc sống, nhiều bậc cha mẹ có rất ít lời tích cực dành cho con cái, lại còn thêm vào những lời phủ định, buộc tội, những trận đòn roi, những lời phê bình, chỉ trích, như là: “Con thật là ngốc”, “Tại sao con lại hư như thế”.
Trong nhiều trường hợp khi con trẻ đã hoàn thành công việc tốt, hoặc điểm số được cải thiện, cha mẹ lại nói: “Có gì hay đâu, so với những bạn khác, con còn kém hơn rất nhiều".
Nếu cha mẹ luôn dành cho con mình những đánh giá tiêu cực, thì lâu dần, trẻ sẽ nghĩ rằng mình thực sự kém cỏi hơn người khác, từ đó tự đánh giá thấp bản thân và sẽ trở nên rất tự ti.
Trong cuốn "Cha mẹ bị đầu độc", tác giả đã viết: “Không đứa trẻ nào sẵn sàng thừa nhận rằng mình tệ hơn những đứa trẻ khác. Trẻ muốn được người lớn khẳng định. Những người thường xuyên bị cha mẹ đánh đòn thường dễ tự ti, rơi vào tình trạng thiếu tự tin và phủ nhận bản thân, dẫn đến nhiều hành vi cực đoan”.
Sự tự ti của con người bắt nguồn từ sự so sánh. (Nguồn ảnh: Adobe stock)
Luôn so sánh con với người khác
Trong cuốn “Lòng dũng cảm bất khuất” có nêu quan điểm thế này: Sự tự ti của con người bắt nguồn từ sự so sánh.
Nhiều bậc cha mẹ giáo dục con cái của họ và áp dụng sự so sánh trong tất cả các khía cạnh của trẻ. Những câu thường thấy là:
"Con thấy không, bạn A có thể học giỏi và còn biết chơi piano. Tại sao con lại thua kém bạn ấy vậy?"
“Những bạn khác đạt điểm cao trong bài kiểm tra, còn con chỉ thế này. Con chưa học chăm chỉ phải không?”
...
Trong chương trình “Tâm sự tuổi thanh xuân”, một cô gái than rằng mẹ cô luôn so sánh cô với người chị họ, nói rằng học lực của cô không tốt bằng chị họ, nhưng cô thấy rằng mình đã cố gắng rất nhiều.
Lúc này, người mẹ trên khán đài đã nói lên suy nghĩ của mình: “Mẹ chỉ muốn truyền cảm hứng cho con theo cách này”.
Việc so sánh trong một vài tình huống có thể khích lệ trẻ cố gắng, nhưng nếu so sánh trong thời gian dài và luôn so sánh khuyết điểm của con mình với ưu điểm của người khác, thì điều này sẽ khiến trẻ cảm thấy mình thua kém người khác và cho rằng mình không có giá trị. Cảm xúc sẽ dần ngấm vào nội tâm và cuối cùng hình thành cảm giác tự ti.
Mỗi đứa trẻ đều có những đặc điểm và ưu điểm riêng. Cha mẹ có thể so sánh những khuyết điểm của chính đứa trẻ của hôm nay với ngày hôm qua, khích lệ trẻ phấn đấu.
Hoffman, một nhà trị liệu tâm lý trẻ em người Mỹ, đã chỉ ra: “Cha mẹ nên để ý xem con mình có tự ti hay không. Khi đã phát hiện ra thì cần giúp trẻ khắc phục càng sớm càng tốt để tránh hình thành những mặc cảm về lâu dài”.
Thanh Vân
Theo aboluowang
© 2024 | Thời báo ĐỨC
